3. ΔΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ

Τηλεκπαίδευση

Η εφαρμογή υπηρεσιών τηλεκπαίδευσης σε ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα, το απελευθερώνει από τα στενά γεωγραφικά όρια των αιθουσών του, διευρύνει την εμβέλειά του και προσφέρει περαιτέρω δυνατότητες συνεργασίας με άλλα ακαδημαϊκά ιδρύματα του εσωτερικού και του εξωτερικού. Ειδικότερα για το ΤΕΙ Κρήτης, οι εγκαταστάσεις του οποίου είναι κατανεμημένες σε όλους τους νομούς της Κρήτης, η οργανωμένη λειτουργία των υπηρεσιών τηλεκπαίδευσης αποτελεί στρατηγικής σημασίας επιλογή. Τα πλεονεκτήματα είναι πολλαπλά και σημαντικά και συμβάλλουν στη μείωση του κόστους λειτουργίας, στην αναβάθμιση των εκπαιδευτικών διαδικασιών, στη βελτίωση των προγραμμάτων σπουδών, στην επικαιροποίηση του διδακτικού υλικού και στην ευελιξία μάθησης σε χρόνο και σε χώρο. Επιπρόσθετα, σημαντικό όφελος θα έχουν οι διδάσκοντες, οι φοιτητές και συνολικά όλη η ακαδημαϊκή κοινότητα του Ιδρύματος από την εξοικείωση που θ’ αποκτήσουν με τις σημερινές δυνατότητες των σύγχρονων υποδομών, οι οποίες προσφέρονται από τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε.).

Ο όρος «τηλεκπαίδευση» (tele-education) ή «εκπαίδευση από απόσταση» (distance education) συχνά ταυτίζεται με τον όρο «μάθηση από απόσταση» (distance learning). Γενικότερα, όλες αυτές οι έννοιες συνήθως οριοθετούνται στα πλαίσια του όρου «ηλεκτρονική μάθηση» (e-learning). Οι ειδικοί σε θέματα παιδαγωγικής έρευνας προτιμούν ν’ αναφέρονται στους όρους «εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση» (εξΑΕ) ή «Ανοικτή εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση» (ΑεξΑΕ) ερμηνεύοντας τον διεθνή όρο Open & Distance Learning (ODL). Ηλεκτρονική μάθηση ονομάζεται κάθε διδακτική μεθοδολογία που χρησιμοποιεί τις Τεχνολογίες της Πληροφορικής και των Επικοινωνιών με ή χωρίς την ταυτόχρονη παρουσία του εκπαιδευτή και είναι δυνατόν να λάβει χώρα σε αίθουσα διδασκαλίας, στο χώρο του εκπαιδευόμενου ή ακόμα σε εικονικά περιβάλλοντα εργασίας. Από την άλλη μεριά εκπαίδευση από απόσταση δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε.).

Μορφές της τηλεκπαίδευσης

Εφαρμογές της διδασκαλίας από απόσταση, έχουν παρουσιαστεί εδώ και αρκετά χρόνια στην εκπαίδευση. Σε πρώτη φάση η επικοινωνία εκπαιδευτή – εκπαιδευόμενου ήταν οριακή, γινόταν με αλληλογραφία και το εκπαιδευτικό υλικό ήταν κυρίως έντυπο. Αργότερα χρησιμοποιήθηκαν και άλλα μέσα για την παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού όπως το ραδιόφωνο, η τηλεόραση και οι κασέτες ήχου και video. Όμως και σε αυτή την φάση, η επικοινωνία εκπαιδευτή-εκπαιδευόμενου ήταν δύσκολη, ενώ δεν υπήρχε καμιά επικοινωνία μεταξύ των εκπαιδευομένων. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο οι τεχνολογίες της πληροφορικής και πιο πρόσφατα των επικοινωνιών. Αρχικά με τεχνικές δημιουργίας ηλεκτρονικού περιεχομένου και με εξειδικευμένο λογισμικό και στην συνέχεια με την χρήση του διαδικτύου. Η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών στη εκπαίδευση δημιούργησε τις προϋποθέσεις για περισσότερη ενεργή παρέμβαση του διδάσκοντα στην μαθησιακή διαδικασία, ενώ τα προηγούμενα χρόνια η εκπαίδευση από απόσταση έμοιαζε αρκετά με την αυτο-εκπαίδευση. Σήμερα όταν αναφερόμαστε στην εκπαίδευση από απόσταση (ή την τηλεκπαίδευση) εννοούμε κυρίως την εκπαίδευση που υλοποιείται με τη χρήση των Τ.Π.Ε, οι οποίες καθιστούν εφικτή την επικοινωνία των συμμετεχόντων και δίνουν νέες διαστάσεις στην παρουσίαση του εκπαιδευτικού υλικού. Ανάλογα με τον τρόπο επικοινωνίας, οι μορφές τηλεκπαίδευσης κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες:

• Την ασύγχρονη τηλεκπαίδευση, όπου οι συμμετέχοντες (εκπαιδευτές-εκπαιδευόμενοι) δεν έχουν την δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας (ασύγχρονη). Το εκπαιδευτικό υλικό είναι ψηφιακό και παρέχεται στον εκπαιδευόμενο κατά κανόνα με την βοήθεια υπηρεσιών του διαδικτύου με δύο τρόπους: (α) είτε σταδιακά με την πορεία του μαθήματος, όπου ο καθηγητής καθορίζει την ροή της διδασκαλίας, (β) είτε ολόκληρο στην έναρξη του μαθήματος, όπου ο εκπαιδευόμενος προγραμματίζει ατομικά τον ρυθμό μάθησης.
• Την σύγχρονη τηλεκπαίδευση, στην οποία οι συμμετέχοντες έχουν την δυνατότητα άμεσης (σύγχρονης) επικοινωνίας εκμεταλλευόμενοι την υπηρεσία της τηλεδιάσκεψης (teleconference). Σε αυτή την περίπτωση η διδασκαλία μοιάζει αρκετά με την συμβατική διδασκαλία, καθώς η αμφίδρομη επικοινωνία εκπαιδευτή-εκπαιδευομένου υλοποιείται σε «πραγματικό χρόνο». Απλά, διδάσκων και ακροατήριο βρίσκονται σε διαφορετικούς χώρους. Όσο πιο εξελιγμένες είναι οι υπηρεσίες τηλεδιάσκεψης, τόσο πιο αναβαθμισμένη είναι η επικοινωνία των συμμετεχόντων, προσεγγίζοντας ολοένα και περισσότερο την παραδοσιακή διδασκαλία στην τάξη.

Η ασύγχρονη και η σύγχρονη τηλεκπαίδευση δεν εφαρμόζονται απαραίτητα ανεξάρτητα μεταξύ τους για την υλοποίηση μιας σειράς μαθημάτων, καθώς δεν λειτουργούν ανταγωνιστικά η μία προς την άλλη. Αντίθετα, συχνά χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα και οι δύο αυτές τεχνολογίες, ώστε να συμπληρώνουν η μία την άλλη και να γίνεται εκμετάλλευση των πλεονεκτημάτων και των δύο. Για παράδειγμα, μία εισήγηση θα μπορούσε να γίνει με την χρήση υπηρεσιών τηλεδιάσκεψης και στην συνέχεια το εκπαιδευτικό υλικό (σημειώσεις, ασκήσεις κλπ) ή και το video του μαθήματος να διανεμηθεί από υποδομές της ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης. Επίσης, σε μαθήματα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης είναι δυνατόν (αν όχι απαραίτητο) κατά καιρούς να υλοποιούνται κάποιες ώρες τηλεδιάσκεψης, για την άμεση επικοινωνία εκπαιδευτή-εκπαιδευμένων.

Προβλήματα / ιδιαιτερότητες

Οι διάφορες υπηρεσίες τηλεματικής που έχουν αναπτυχθεί την τελευταία δεκαετία προσφέρουν την υποδομή για την εφαρμογή καινοτόμων μεθόδων διδασκαλίας και την δημιουργία εικονικών τόπων συναντήσεων διδασκόντων-εκπαιδευομένων, σε συνδυασμό με την παροχή ποικιλόμορφου εκπαιδευτικού υλικού και την προσφορά επιπρόσθετων πηγών πληροφόρησης, δια μέσου του διαδικτύου. Η εφαρμογή όμως των Τ.Π.Ε. στη εκπαίδευση, πέραν των πολλών και εύλογων πλεονεκτημάτων που προσφέρει, προκαλεί και μια σειρά ιδιαιτεροτήτων και προβλημάτων, που συσχετίζονται με το νέο τρόπο επικοινωνίας εκπαιδευτή-εκπαιδευόμενου, το ποικιλόμορφο εκπαιδευτικό υλικό, το προφίλ του εκπαιδευτή και το ρόλο του εκπαιδευόμενου, μέσα από τα αναδυόμενα εικονικά περιβάλλοντα μάθησης. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων-ιδιαιτεροτήτων, αποτελεί και το βασικό παράγοντα που επηρεάζει δραστικά την ποιότητα της παρεχόμενης τηλεκπαίδευσης σε ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα.

Η επικοινωνία εκπαιδευτή-εκπαιδευόμενου. Σε ένα ηλεκτρονικό εικονικό περιβάλλον εκπαίδευσης, η επικοινωνία των συμμετεχόντων (ακόμα και μεταξύ των εκπαιδευομένων) επιτυγχάνεται πλέον με την χρήση σύγχρονων δικτυακών υπηρεσιών. Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail), τα ποικίλα forums συζητήσεων, τα διάφορα εργαλεία για γραπτό διάλογο επάνω στο διαδίκτυο (chatting), η διαδικτυακή τηλεφωνία (VoIP – Voice over Internet Protocol), η εικονο-τηλεδιάσκεψη (videoconference) κλπ, είναι παραδείγματα εργαλείων, τα οποία μπορεί να αξιοποιήσει ο καθηγητής για κάνει εφικτή την επικοινωνία με τους φοιτητές του. Τα ίδια εργαλεία μπορούν να χρησιμοποιήσουν και οι εκπαιδευόμενοι για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους.

Το νέο εκπαιδευτικό υλικό. Η μορφή του εκπαιδευτικού υλικού έχει αλλάξει σημαντικά στην σημερινή τηλεκπαίδευση. Το εκπαιδευτικό υλικό είναι πλέον ψηφιακό και υπάρχουν πάρα πολλές δυνατότητες δημιουργίας και διαμόρφωσης ηλεκτρονικού περιεχομένου. Ο εκπαιδευτικός έχει στην διάθεση του κειμενογράφους (MS-Word, OpenOffice Writer), λογισμικό για την διαχείριση φύλλων εργασίας (OpenOffice Calc, MS-Excel), εργαλεία για την δημιουργία παρουσιάσεων (MS-PowerPoint, OpenOffice Impress), συντάκτες σελίδων HTML (MS-FrontPage, Mozilla Composer) και άλλα εργαλεία διαμόρφωσης κειμένου, σχημάτων και εικόνων, για την δημιουργία ηλεκτρονικού εκπαιδευτικού περιεχομένου. Επίσης, για ακόμα πιο λειτουργικά, αλλά συνάμα και πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα, προσφέρονται ποικίλα εργαλεία για την δημιουργία πολυμεσικού ψηφιακού περιεχομένου. Αυτό το ηλεκτρονικό διδακτικό υλικό, είναι δυνατόν να διανεμηθεί ή να προβληθεί στο διαδίκτυο πολύ εύκολα, χρησιμοποιώντας τις δικτυακές υποδομές και τις υπηρεσίες τηλεματικής που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια. Η εκμάθηση όμως των εργαλείων που χρησιμοποιούνται δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση, ιδιαίτερα για τους χρήστες που δεν είναι εξοικειωμένοι με τις Τ.Π.E. Επιπρόσθετα, η χρήση τους δεν είναι χωρίς προβλήματα, καθώς πολλές φορές απαιτείται ιδιαίτερη υποδομή (για παράδειγμα video camera) για να λειτουργήσουν αποτελεσματικά.

Ο ρόλος του εκπαιδευτή. Το προφίλ και ο ρόλος των εκπαιδευτικών (αλλά και των εκπαιδευομένων όπως θα δούμε πιο κάτω) αλλάζει σε ένα περιβάλλον ηλεκτρονικής μάθησης. Οι εκπαιδευτικοί αναπτύσσουν ένα περισσότερο ενεργητικό ρόλο που έχει να κάνει με τις αυξημένες απαιτήσεις των νέων εκπαιδευτικών πρακτικών. Αυτό διότι ενώ οι εξελίξεις στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών δίνουν νέες διαστάσεις στην διδασκαλία, η προετοιμασία των εκπαιδευτικών περιλαμβάνει πλέον νέες δραστηριότητες, τις οποίες αυτοί θα πρέπει συστηματικά να εξασκήσουν:

• Το εκπαιδευτικό υλικό δεν είναι πλέον μόνο τα βιβλία και οι σημειώσεις του διδάσκοντα, αλλά προσφέρεται μία μεγάλη ποικιλία επιλογών για δημιουργία ηλεκτρονικού περιεχομένου, που όμως απαιτεί επιπρόσθετη τεχνογνωσία.
• Η επικοινωνία με τους φοιτητές δεν περιορίζεται από την φυσική του παρουσία του εκπαιδευτή μέσα στην τάξη ή το γραφείο του, αλλά επεκτείνεται σε διάφορες μορφές ηλεκτρονικής επικοινωνίας, από το απλό ηλεκτρονικό ταχυδρομείο έως την αμφίδρομη μετάδοση, σε πραγματικό χρόνο, ήχου και εικόνας (εικονο-τηλεδιάσκεψη) και ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να εξοικειωθεί με αυτές τις υπηρεσίες.
• Η υποστήριξη που προσφέρεται στους φοιτητές διαφοροποιείται, καθώς δίνεται περισσότερο βάρος στην εξατομικευμένη καθοδήγηση και σε προτροπές για συνεργασία μεταξύ των φοιτητών. Η υποστήριξη είναι απαραίτητη, διαφορετικά οι έννοιες τηλεκπαίδευση και αυτο-εκπαίδευση θα ήταν ταυτόσημες.
• Ο τρόπος αξιολόγησης αλλάζει. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επινοήσει νέες δομές διαδικασιών αξιολόγησης, οι οποίες θα του επιτρέψουν να έχει αμερόληπτη και πιο ακριβοδίκαιη αποτίμηση για το επίπεδο γνώσεων του φοιτητή του. Όμως αυτές οι δομές περιορίζονται από τις δυνατότητες και την λειτουργικότητα των εργαλείων που έχει στην διάθεση του και εξαρτώνται άμεσα από το πόσο καλός χρήστης είναι αυτών των εργαλείων.

Η ανάγκη για μεθοδική επιμόρφωση και κατάρτιση σε νέες τεχνικές είναι πλέον επιτακτική, ώστε οι εκπαιδευτικοί να ανανεώνουν συνεχώς τις γνώσεις τους και να εμπλουτίζουν την εφευρετικότητα τους, για να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται στις αναδυόμενες προκλήσεις.

Ο ρόλος των εκπαιδευομένων. Στα περιβάλλοντα τηλεκπαίδευσης, οι φοιτητές αναλαμβάνουν σε μεγάλο ποσοστό την ευθύνη της μάθησής τους. Ο φοιτητής έχει πρόσβαση, σε πολυμεσικό εκπαιδευτικό υλικό και σε συνεργατικά συστήματα επικοινωνίας με τους εκπαιδευτές του, καθώς και με άλλους συναδέλφους του. Θα πρέπει λοιπόν να αναπτύξουν υψηλότερα επίπεδα αυτενέργειας στις διαδικασίες μάθησης, ώστε να αποκτήσουν νέες δεξιότητες μελέτης και αξιολόγησης του υλικού που τους προσφέρεται, το οποίο δεν περιορίζεται πλέον στο εκπαιδευτικό περιεχόμενο που τους προσφέρει ο καθηγητής τους, αλλά περιλαμβάνει πληθώρα αναφορών στο διαδίκτυο.

Τέλος, ένα άλλο μεγάλο ζήτημα που πρέπει να μας απασχολήσει είναι η αποτελεσματικότητα της τηλεκπαίδευσης. Η μάθηση είναι πιο εύκολη με χρήση των υπηρεσιών τηλεκπαίδευσης ή πιο δύσκολη; Το επίπεδο γνώσεων που αποκτούν οι φοιτητές είναι υψηλότερο ή χαμηλότερο από αυτό της παραδοσιακής διδασκαλίας; Υπάρχουν μαθήματα που δεν είναι δυνατόν να διδαχθούν με τηλεκπαίδευση; Στα ερωτήματα αυτά και σε άλλα πολλά συναφή, οι απαντήσεις δεν είναι εύκολες. Η αποτίμηση των δράσεων της τηλεκπαίδευσης είναι άλλο ένα μεγάλο πρόβλημα που αναδύεται, για την αντιμετώπιση του οποίου θα πρέπει να φροντίσει το Ίδρυμα που προσφέρει υπηρεσίες τηλεκπαίδευσης.

ΚΑΛΟΥΤΑΣ ΘΟΔΩΡΗΣ , ΤΗ5480, Τηλεκπαίδευση

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&