Αρχές Αγροτικής Οικονομίας και Πολιτικής

Περιγραφή Μαθήματος

Κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα, ο παγκόσμιος πληθυσμός τετραπλασιάστηκε.

Το 1915 ζούσαν στον πλανήτη 1,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι.

Ο τρέχον παγκόσμιος πληθυσμός - 7,3 δισεκατομμύρια -  αναμένεται να φθάσει τα 8,5 δισεκατομμύρια μέχρι το 2030, τα 9,7 δισεκατομμύρια το 2050 και τα 11,2 δισεκατομμύρια το 2100.[1]

Σύμφωνα με τον OECD/FAO (2017), αυτή η αύξηση του πληθυσμού θα συμβεί στις αναπτυσσόμενες χώρες, κυρίως μέσα στην επόμενη δεκαετία.

 Στην υποσαχάρια Αφρική, ο πληθυσμός θα αυξηθεί από 974 εκατ. σε 1,3 δισ., σημειώνοντας αύξηση 289 εκατ. Ο πληθυσμός της Ινδίας θα αυξηθεί από 1,3 δισεκατομμύρια σε 1,5 δισεκατομμύρια, δηλαδή αύξηση σχεδόν 150 εκατομμυρίων. Μαζί, η υποσαχάρια Αφρική και η Ινδία θα αντιπροσωπεύουν το 56% της συνολικής αύξησης του πληθυσμού κατά την επόμενη δεκαετία, ενώ η Ινδία θα ξεπεράσει την Κίνα και θα καταστεί η πολυπληθέστερη χώρα στον κόσμο.[2]

Η αύξηση του πληθυσμού, σε συνδυασμό με την αύξηση των εισοδημάτων στις αναπτυσσόμενες χώρες οδηγεί στην αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης τροφής.[3]

Πιο συγκεκριμένα, η ζήτηση για τα σιτηρά, τόσο για τη χρήση τους ως τρόφιμα όσο και ως ζωοτροφές, αναμένεται να φθάσει περίπου τους 3 δισεκατομμύρια τόνους το 2050, από τους 2,1 δισεκατομμύρια τόνους που παράγονται σήμερα.

Παράλληλα, η χρησιμοποίηση  τροφίμων για άλλους σκοπούς όπως αυτή των   βιοκαυσίμων, προβλέπεται να μεταβάλει κάποιες από τις προβλεπόμενες τάσεις και να προκαλέσει την αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης, ανάλογα με την διαμόρφωση των τιμών της ενέργειας και τις κυβερνητικές πολιτικές σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η ζήτηση για άλλα προϊόντα διατροφής που ανταποκρίνονται περισσότερο στην αύξηση των εισοδημάτων στις αναπτυσσόμενες χώρες (όπως τα κτηνοτροφικά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα) θα αυξηθεί πιο γρήγορα από εκείνη για τα σιτηρά.[4]

Μιλώντας με ποσοστά, αυτό σημαίνει ότι η παγκόσμια ζήτηση τροφίμων αναμένεται να αυξηθεί από 59% έως 98% μέχρι το 2050. Η εξέλιξη αυτή θα διαμορφώσει τις γεωργικές αγορές, με τρόπους που δεν έχουμε ξαναδεί.

Οι αγρότες σε όλο τον κόσμο θα πρέπει να αυξήσουν την παραγωγή τους, είτε αυξάνοντας την ποσότητα των γεωργικών εκτάσεων για την καλλιέργεια είτε ενισχύοντας την παραγωγικότητα στις υφιστάμενες γεωργικές εκτάσεις μέσω της βελτίωσης του πολλαπλασιαστικού υλικού, της αποτελεσματικότερης αντιμετώπισης των φυτοπαράσιτων, της βελτίωσης των συστημάτων θρέψης και άρδευσης και της υιοθέτησης καινοτόμων μεθόδων καλλιέργειας, όπως η γεωργία ακριβείας.[5]

Ωστόσο, οι οικολογικές και κοινωνικές απαιτήσεις για την αξιοποίηση περισσότερης γης για τη γεωργία είναι συχνά υψηλές, ιδιαίτερα στις τροπικές περιοχές. Και τώρα, η απόδοση των καλλιεργειών - το ποσό της καλλιέργειας που συγκομίζεται ανά μονάδα εκτάσεως που καλλιεργείται - είναι πολύ αργά αναπτυσσόμενη ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στην προβλεπόμενη ζήτηση για τρόφιμα.[6]

Άλλοι παράγοντες, όπως η κλιματική αλλαγή, η αστικοποίηση και η έλλειψη επενδύσεων, θα καταστήσουν δυσκολότερη την παραγωγή  τροφίμων.

 Η κλιματική αλλαγή,  η λειψυδρία, η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη και τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν σοβαρές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην απόδοση των καλλιεργειών εξελίξεις που  αναμένεται να επηρεάσουν   μεγάλες γεωργικές περιοχές.[7]

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό , ότι ακόμη και αν κάποιες περιοχές αυξήσουν την παραγωγή τους, και το εμπόριο καταφέρει να μειώσει την αναντιστοιχία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, ο διπλασιασμός της παραγωγής τροφίμων μέχρι το 2050 θα είναι αναμφισβήτητα μια μεγάλη πρόκληση για όλη την αλυσίδα παραγωγής μεταποίησης και εμπορίας τροφίμων.[8]

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του διπλασιασμού της παγκόσμιας παραγωγής των καλλιεργειών θα εξαρτηθούν από το ποσοστό αύξησης της παραγωγής. Η παραγωγή θα μπορούσε να αυξηθεί μέσω της γεωργικής εκτατικοποίησης (εκκαθάριση επιπλέον γης για την παραγωγή καλλιεργειών) ή μέσω της εντατικοποίησης (υψηλότερες αποδόσεις μέσω αυξημένων εισροών , βελτιωμένων αγρονομικών πρακτικών, βελτιωμένων ποικιλιών των καλλιεργειών, και άλλων καινοτομιών.[9]

Οι επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις θα πρέπει να συνεργαστούν για να αυξήσουν την παραγωγικότητα, να ενθαρρύνουν την καινοτομία και να βελτιώσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού με στόχο μια βιώσιμη παγκόσμια επισιτιστική ισορροπία. Παράλληλα, ο γεωργικός τομέας χρειάζεται σημαντικές μακροπρόθεσμες ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις.

Πολλοί μεγάλοι θεσμικοί επενδυτές, συμπεριλαμβανομένων συνταξιοδοτικών ταμείων και κρατικών επενδυτικών ταμείων, έχουν ήδη κάνει σημαντικές δεσμεύσεις για τη στήριξη της παγκόσμιας γεωργικής παραγωγής και εμπορίας τα τελευταία χρόνια,   γιατί  οι γεωργικές επενδύσεις έχουν αποδείξει ότι έχουν ισχυρές αποδόσεις ειδικά όσον αφορά σε προϊόντα αυξημένης διαφοροποίησης (σε όρους ποιότητας, συσκευασίας και αγροδιατροφικής αξίας).[10]

Παρόλα αυτά, οι επενδύσεις στη γεωργία, στις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες έχουν μειωθεί τα τελευταία 30 χρόνια και πολύ λιγότερα δαπανώνται για την Έρευνα και την Καινοτομία στις αναπτυσσόμενες χώρες σε σύγκριση με τις ανεπτυγμένες, με αποτέλεσμα την χαμηλή παραγωγικότητα και την στάσιμη παραγωγή.[11]

Στο πλαίσιο του Μαθήματος «Αρχές Αγροτικής Οικονομίας και Πολιτικής» θα εξετάσουμε ζητήματα αγροτικής οικονομίας και πολιτικής  και πως αυτά επηρεάζουν και διαμορφώνουν τον Ελληνικό και   τον παγκόσμιο αγροδιατροφικό τομέα.   

[1] DESA, U. (2009). World Population Prospects: The 2008 Revision. United Nations Department of Economic and Social Affairs/Population Division. Ανακτήθηκε Δεκέμβριο 28, 2016 από http://esa. un. org/unpp (gelesen am 16.

[2] OECD/FAO (2017). OECD-FAO Agricultural Outlook 2017-2026. OECD Publishing, Paris. Ανακτήθηκε Δεκέμβριο 29, 2016 από http://dx.doi.org/10.1787/agr_outlook-2017-en

[3] European Commission (2015a). World Food Consumption Patterns – Trends and drivers. Agriculture and Rural Development Department. EU Agricultural Markets Briefs. No 6 | June 2015.

[4] FAO (2009). How to Feed the World 2050: Global agriculture towards 2050. High Level Expert Forum. Rome 13-16 October.

Ανακτήθηκε Δεκέμβριο 28, 2016 από http://www.fao.org/fileadmin/templates/wsfs/docs/Issues_papers/HLEF2050_Global_Agriculture.pdf

[5] United Nations News Centre (2013). “World Must Sustainably Produce 70 Per Cent More Food by Mid-Century” UN Report,” December 3, Ανακτήθηκε Δεκέμβριο 29, 2016 από http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=46647#. Vp2SXPkrLIU

[6] Elferink & Schierhorn (2016). Global Demand for Food Is Rising. Can We Meet It? Harvard Business Review. Ανακτήθηκε Ιανουάριο 2, 2017 από https://hbr.org/2016/04/global-demand-for-food-is-rising-can-we-meet-it

[7] European Commission (2015b). Regional perspectives on food supply and demand. Agriculture and Rural Development Department. EU Agricultural Markets Briefs. No 7 | June 2015.

[8] Tilman, D., Balzer, C., Hill, J., & Befort, B. L. (2011). Global food demand and the sustainable intensification of agriculture. Proceedings of the National Academy of Sciences, 108(50), 20260-20264.

[9] Ως άνω.

[10] Παραδείγματα διαφοροποιημένων προϊόντων είναι τα Frito-Lays Tostitos σνακ τσιπς στα οποία αναγράφεται ότι δεν περιέχουν ακόρεστα λίπη, προϊόντα κέτσαπ που κατασκευάζονται με χαμηλά λιπαρά ή συσκευάζονται σε ανεστραμμένες φιάλες. Άλλο ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα διαφοροποιημένου προϊόντος πρεσβεύει η Home Depot η οποία πουλάει προϊόντα ξυλείας από περιβαλλοντικά βιώσιμα δάση και δάπεδα κατασκευασμένα από ανακυκλωμένα υλικά.

[11] Elferink & Schierhorn (2016). Global Demand for Food Is Rising. Can We Meet It? Harvard Business Review. Ανακτήθηκε Ιανουάριο 3, 2017 από https://hbr.org/2016/04/global-demand-for-food-is-rising-can-we-meet-it